Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký VASEP, năm 2017, Trung Đông là thị trường XK lớn thứ 5 của cá tra Việt Nam (sau Trung Quốc – Hong Kong, Mỹ, EU và ASEAN) với giá trị đạt 290,4 triệu USD. Tuy nhiên, trong 10 tháng đầu năm nay, giá trị XK cá tra sang khu vực Trung Đông chỉ đạt 130,8 triệu USD. Như vậy, đến hết năm nay, XK cá tra sang Trung Đông không thể nào đạt mức 200 triệu USD, tức là kém rất xa so với 290,4 triệu USD của năm ngoái.

Chế biến cá tra XK (Ảnh: Lê Hoàng Vũ).

Giá trị XK cá tra sang Trung Đông giảm mạnh, do nguyên nhân chính là do hồi tháng 1 năm nay, Arab Saudi đã ban hành lệnh tạm dừng nhập khẩu đối với mặt hàng thủy sản, động vật giáp xác và các sản phẩm từ thủy sản xuất khẩu của Việt Nam (có hiệu lực từ ngày 23/1/2018).

Lệnh tạm dừng nhập khẩu nói trên đã ảnh hưởng lớn tới XK cá tra sang Arab Saudi, mà đây lại là 1 trong 3 nước NK cá tra nhiều nhất tại khu vực Trung Đông trong 3 năm qua. Năm 2017, Arab Saudi là thị trường lớn nhất của cá tra Việt Nam ở khu vực Trung Đông khi đạt giá trị 53,4 triệu USD, cao gấp đôi so với 2 thị trường lớn tiếp theo là UAE và Ai Cập. Thế nhưng, từ khi lệnh tạm dừng NK được ban hành, XK cá tra sang Arab Saudi đã bị ngưng trệ. Trong 6 tháng đầu năm nay, XK cá tra sang Arab Saudi chỉ đạt 10,6 triệu USD, giảm tới 60,2% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong khi đó, XK cá tra sang 2 nước khác thuộc khu vực Trung Đông là UAE và Ai Cập lại tiếp tục tăng trưởng rất ấn tượng. Trong 10 tháng đầu năm nay, giá trị XK cá tra sang UAE đã đạt 44,56 triệu USD, tăng tới 135,2% so với cùng kỳ 2017; sang Ai Cập đạt 30,9 triệu USD, tăng 26,4%. Dự báo trong 2 tháng còn lại của năm, XK cá tra sang UAE và Ai Cập tiếp tục tăng trưởng ở mức cao.

Sự tăng trưởng mạnh ở UAE và Ai Cập cho thấy tiềm năng đẩy mạnh XK cá tra sang khu vực Trung Đông là rất lớn, khi mà hầu hết cư dân khu vực này phụ thuộc vào nguồn protein từ thủy hải sản. Ngoài ra, Trung Đông còn là nơi tập trung, luân chuyển nguồn hàng thủy sản sang các thị trường khác ở Bắc Phi, Tây Á. Các tiêu chuẩn và yêu cầu kỹ thuật của thị trường Trung Đông cũng không khắt khe như các thị trường Mỹ, EU hay Nhật.

Chính vì vậy, việc đấu tranh để khơi thông lại con đường XK cá tra và các mặt hàng thủy sản khác sang Arab Saudi đang là vấn đề được các DN thủy sản quan tâm. Vì nếu thị trường quan trọng này được khơi thông trở lại, XK cá tra sang khu vực Trung Đông đầy triển vọng tăng trưởng tốt trong ít nhất là 2 năm tới.

Khó khăn nhất trong việc đáp ứng yêu cầu NK của Arab Saudi là cơ quan chức năng nước này yêu cầu Việt Nam phải phê chuẩn “Chương trình chăn nuôi Halal”. Theo đó, các lô hàng thủy sản XK sang thị trường Arab Saudi phải kèm theo Giấy chứng nhận Halal (Chứng nhận Halal là quá trình xem xét đánh giá độc lập, khách quan của bên thứ 3 để xác nhận rằng những sản phẩm/dịch vụ cụ thể tuân thủ các yêu cầu tiêu chuẩn Halal và luật Shari’ah. Người Hồi giáo chỉ tin dùng những sản phẩm có dấu chứng nhận Halal). Thậm chí, thức ăn thủy sản sử dụng tại các cơ sở sản xuất giống, cơ sở nuôi trồng phải đáp ứng yêu cầu Halal. Tuy nhiên, hiện nay, việc chứng nhận này tại Việt Nam còn gặp rất nhiều khó khăn và mới chỉ chứng nhận cho các DN chế biến thủy sản và sản phẩm Halal.

Sơn Trang – Nguyễn Thủy
Nông nghiệp Việt Nam